نقش رستم
نقش رستم نام مجموعه ای باستانی در روستای زنگی آباد واقع در شمال
شهرستان مرودشت استان فارس ایران است که در فاصلهٔ ۶ کیلومتری از تخت جمشید قرار دارد. این محوطهٔ باستانی یادمان
هایی از عیلامیان، هخامنشیان و ساسانیان را در خود جای داده است و از حدود سال ۱۲۰۰
پیش از میلاد تا ۶۲۵ میلادی همواره مورد توجه بوده است زیرا آرامگاه چهار تن از
پادشاهان هخامنشی، نقش برجسته های متعددی از وقایع مهم دوران ساسانیان، بنای کعبه
زرتشت و نقش برجستهٔ ویران شده ای از دوران عیلامیان در این مکان قرار دارند و
در دورهٔ ساسانی، محوطهٔ نقش رستم از نظر دینی و ملی نیز اهمیت بسیار داشته است.
در گذشته، نام این مکان سه گنبدان یا دوگنبدان بوده است که در بین
مردم منطقه، به نام های کوه حاجی آباد، کوه استخر یا کوه نِفِشت نیز خوانده می
شد و احتمالاً نام نقش رستم پس از آنکه ایرانیان بین رستم، پهلوان شاهنامه و سنگ
نگاره های شاهان ساسانی ارتباط برقرار کردند به این مکان داده شد.
قدیمی ترین نقش موجود در نقش رستم مربوط به دورهٔ عیلام است که نقش
دو ایزد و ایزدبانو و شاه و ملکه را به تصویر کشیده بود ولی بعدها در دورهٔ ساسانی،
بهرام دوم بخش هایی از آن را پاک کرد و نقش خود و درباریانش را به جای آن تراشید.
کعبه زرتشت بنای سنگی و بُرج مانند موجود در این محوطه است که به احتمال زیاد در
دورهٔ هخامنشی ساخته شده بود و کاربرد آن تاکنون مشخص نشده‌است؛ بر سه گوشهٔ این
بنا دو کتیبه از شاپور اول و کرتیر نوشته شده است که از نظر تاریخی ارزش زیادی
دارند. چهار آرامگاه دخمه ای در سینهٔ کوه رحمت کنده شده‌اند که متعلق به داریوش
بزرگ، خشایارشا، اردشیر یکم و داریوش دوم هستند که همهٔ آن ها از ویژگی های یکسانی
برخوردارند.
از میان پادشاهان ساسانی اردشیر بابکان نخستین کسی است که در این
محوطه، سنگ نگاره ای تراشید. وی در حال دریافت حلقه قدرت از دست
"اهورامزد" به نقش کشیده شده است. پس از وی نیز شاهان ساسانی صحنه های
تاجگذاری شان یا شرح نبردها و افتخاراتشان را بر سینهٔ کوه نقش کردند. اینکه اردشیر
و پسرش شاپور دوم نقش برجسته هایی را در کنار نقش برجسته های همتایان هخامنشی
خود در نقش رستم تراشیدند، احتمالاً نشان از راهکردی فرهنگی و سیاسی در تقلید از
گذشته داشته است