سپندارمذگان از دیر باز در تاریخ کهن سرزمین مادری ، با نام روز زن و زمین و عشاق شناخته شده است و دیر پایی آن بسیار فراتر از ولنتاین است.
۲۹ بهمن ماه : سپندار مذگان، روز عشاق ایرانی
فلسفه بزرگداشتن این روز به عنوان “روز عشق” به این صورت بوده است که در ایران باستان هر ماه را سی روز حساب می کردند و علاوه بر اینکه ماه ها اسم داشتند، هریک از روزهای ماه نیز یک نام داشتند. روز پنجم “سپندار مذ” بوده است. سپندارمذ لقب ملی زمین یعنی گستراننده، مقدس، فروتن است. زمین نماد عشق است چون با فروتنی، تواضع و گذشت به همه عشق می ورزد. زشت و زیبا را به یک چشم می نگرد و همه را چون مادری در دامان پر مهر خود امان می دهد. به همین دلیل در فرهنگ باستان اسپندارمذگان را بعنوان نماد عشق می پنداشتند….:
اسپندگان جشن ایرانی
سپنتا آرمئیتی به معنی مهر و فروتنی افزاینده میباشد و این ویژگی زن و زمین است که بی دریغ مهر و فروتنی میورزد. جشن سپندارمزگان را ارج نهیم
پرداختن به اسفندگان بيشتر ازين روي داراي اهميت است كه اين جشن ، جشن زنان است.اسفند در آيين زرتشت نماد بردباري و فروتني اهورامزدا است و تخصيص اسفند روز از ماه اسفند، به جشن " روز زن" گوياي توجه ايرانيان باستان و پيامبرشان به زنان است.در سراسر ادبيات مزديسنا همواره زن مورد توجه ي ويژه اي بوده است، هيچ مورخي نمي تواند سخن از برتري معنوي مرد بر زن به ميان آورد. يلان زندگي غيرمادي بيشتر ايزدبانوهاي بسيار ارجمندي هستند كه ستايش آنها و توانايي هايشان زيباترين برگ هاي غنايي ادبيات مزديسنايي را به خود اختصاص داده اند.تنها حرمت به زن است كه در مزديسنا مي تواند از ميترا و آناهيتا چهره هايي بسازد كه مهر يشت و آبان يشت بدست ميدهند. زرتشت پيامبر با ديد ويژه اي نگران خوش كامي دوشيزگان و زنان است و از آنان مي خواهد تا در پرداختن به راستي بر يكديگر برتري جويند و چنين است كه در آيين زرتشت روز ويژه ي سپندارمز دختر اهورايي(يسنا٤٥) به زن اختصاص داده مي شود.
دربخش‌هایی از اوستا، نامه‌ی مینوی ایران باستان، بارها به زنانِ نیک
و پارسا درود فرستاده شده و جایگاه بلند مینوی برای آنان آرزو شده است.
«از میان زنان و مردان، آنرا که برابر آیین راستی ستایش نیکوتری داشته باشد. مزدا اهورا از آن آگاه است - زنانی که با درست‌کاری و راستی سرآمد شده باشند را می‌ستاییم - مردان و زنان نیک‌اندیش که در هر سرزمین با کمک وجدان آگاه با بدی و کژاندیشی مبارزه می‌کنند را می‌ستاییم - زن پارسایی را می‌ستاییم که بسیار نیک‌اندیش، بسیار خوش گفتار، بسیار درست کردار و با وجدان باشد.»
درسرودی از اوستا چنین آمده است:
«یِنگهِه‌هاتام. آاَت یِسنه. پئی‌تی. وَنگهوُ. مزدا اهورا. وَاِتا. اَشات. هَچا. یائونگهام‌چا. تانس‌چا. تائوس‌چا. یَزَه مَیده.» این سرود نه‌تنها زنان و مردان را در یک جایگاه بررسی کرده است، بلکه زنان نیز می‌توانند، با کردار خویش برتر از مردان باشند.
برگردان این سرود این چنین است: «از میان زنان و مردان بر کسی درود و ستایش باد که بیش از دیگری کردارش را بر پایه‌ی اشا(:هنجار راستی در هستی) هماهنگ کرده است».
به باوری دیگر که برگرفته از اندیشه‌ی نیاکان است. سپندارمذ درجایگاه مادی از زمین نگهداری می‌کند. به این شوند(:دلیل) که برخی از ویژگی‌های زن و زمین مانند زایندگی، پرورش، بردباری و فروتنی با یکدیگر هماهنگ و یکسان است.
«از میان زنان و مردان، آنرا که برابر آیین راستی ستایش نیکوتری داشته باشد. مزدا اهورا از آن آگاه است - زنانی که با درست‌کاری و راستی سرآمد شده باشند را می‌ستاییم - مردان و زنان نیک‌اندیش که در هر سرزمین با کمک وجدان آگاه با بدی و کژاندیشی مبارزه می‌کنند را می‌ستاییم - زن پارسایی را می‌ستاییم که بسیار نیک‌اندیش، بسیار خوش گفتار، بسیار درست کردار و با وجدان باشد.»
درسرودی از اوستا چنین آمده است:
«یِنگهِه‌هاتام. آاَت یِسنه. پئی‌تی. وَنگهوُ. مزدا اهورا. وَاِتا. اَشات. هَچا. یائونگهام‌چا. تانس‌چا. تائوس‌چا. یَزَه مَیده.» این سرود نه‌تنها زنان و مردان را در یک جایگاه بررسی کرده است، بلکه زنان نیز می‌توانند، با کردار خویش برتر از مردان باشند.
برگردان این سرود این چنین است: «از میان زنان و مردان بر کسی درود و ستایش باد که بیش از دیگری کردارش را بر پایه‌ی اشا(:هنجار راستی در هستی) هماهنگ کرده است».
به باوری دیگر که برگرفته از اندیشه‌ی نیاکان است. سپندارمذ درجایگاه مادی از زمین نگهداری می‌کند. به این شوند(:دلیل) که برخی از ویژگی‌های زن و زمین مانند زایندگی، پرورش، بردباری و فروتنی با یکدیگر هماهنگ و یکسان است.
شايد به سبب مانندي زن به زمين از نظر باروري است كه زرتشت چنين پايه ي ارجمندي را براي زن مي شناسد و براي اين مقام تبليغ مي كند:
"ايدون اين زمين، زميني را كه ما را دربرگرفته است و اين زنان را مي ستاييم و آن زناني را كه از آن ِتو بشمارند ، اي اهورامزدا، و از راستي ِ برگزيده برخوردارند ، مي ستاييم" ( يسنا ٣٨)
برگرفته از كتاب جشن هاي ايراني
زنده ياد دكتر پرويز رجبي
دکتر آبتین ساسانفر:
《آرمئیتی یکی از صفات اهورامزدا است که نماد و مظهر پارسایی، پرهیزگاری، بردباری، وفاداری، مهرورزی، فرمانبرداری و تسلیم به حق و حقیقت و صلح و آرامش است. آن کس که هنگام دودلی در گزینش راه، دنبال جستجو و پرسش است، باید از این آموزش پیروی کند و راه خود را با آرمئیتی هماهنگ سازد.》
برگرفته از کتاب "گاتها- برگردان دکتر آبتین ساسانفر"
《سپنتا به معنای افزاینده و آرمیتی به معنای آرامش و هم آهنگی و مهراست ودو واژه با هم میشود آرامش افزاینده.سپنتا آرمیتی آرامش و مهر جهانی را که با همکاری آدمیان با اهورامزدا به دست می آید را نشان می دهد برادری جهانی است که از راه مهر خدمت بدون انتظار پاداش و فروتنی و همدردی با دیگران به دست می آید.》
برگرفته از کتاب "فلسفه زرتشت؛ دیدی نو از دینی کهن"
《چهارمين فروزه اهورامزدا، «آرامش» است كه به زبان گاتائي آنرا «آرمئيتي» مي نامند و در گاتها ۴۰ بار تكرار گرديده. «آرامش» نتيجه اي است از چيرگي به خود و به سهشهاي ويرانگر دروني. در زبان پارسي واژه آرمئيتي به «اسفند» تبديل شده.》
برگرفته از پیشگفتار کتاب "گاتها- نگارش دکتر خزاعی (پردیس)"
《سپنتا آرمیتی (اسفند به فارسـی) یـا مهـر و عشق بی چشمداشت و همچنین آرامشِ افزاینده. انسان هنگامی که بر خـود چیـره شـد، بـه آگـاهی رسـید و بـا پیـروي و هماهنگی با قانون اشا به هنجار در نیروهاي تنی- روانی دست یافت، آنگاه نیک کردار و مهربان و شادخو و شادزي و از خود گذشته می گـردد، بـه همـه مهـر میورزد و خشنودي خود را در خشنودي دیگران می جوید.
این حالت، آرامـشی در او پدید می آورد که در آن همـه چیـز بـراي پیـشرفت روزافـزون و شـتاب گیرنده به سوي رسایی و بی مرگی فراهم می آید. سپنتا آرمیتـی نمـودار ایـن پیشرفت در آرامش است.
به همین ترتیب همبودگاهی (جامعه ای) خشترایی نیز به آرامش و هنجار و شـادي و خشنودي دست پیدا می کند و توانایی ها براي پیشرفت و تکامل نمودار گشته و به کار می افتد تا در نتیجه ي آن آرامش و دوستی جهانی به دست آید.》
برگرفته از کتاب "پیام پاک زرتشت؛ از خودشناسی تا خداشناسی (بینش و بنیان های بهدینی)"