گاهانبارهمس پت میدیم

گهنبار یا گاهنبار آیین سنتی نیاکان و جشنی بسیار زیباست که تاریخی بسیار کهن دارد و شاید به زمانی باز می گردد که ایرانیان آتش را مهار کرده واز غار نشینی به شهر نشینی روی آوردند و گونه هایی از حیوانات را باخود اهلی کردند.

آنان بیگمان نخست هنر کشاورزی و شیوه کاشتن برخی از دانه هارا در زمین آموختند. پس از مدت ها به زمانِ درستِ کاشت و برداشت در کشاورزی آگاهی یافته و با آفت های کشاورزی آشنا شدند. از آنجا که شیوه مبارزه با آفت هارانمی دانستند شاید اندیشه کرده اند که بایستی بخشی از میوه ها و داده های کشاورزی و دامی را بین نیازمندان دهش نمایند تا سال آینده فرآورده های بیشتر و بهتری داشته باشند.

بنابراین در هر یک از زمان های پر اهمیت کشاورزی و دامپروری، جشنی ۵ روزه به نام گاهانبار به وجود آمد. برخی باور دارند که گاه (زمان) انبار کردن داده های کشاورزی است این جشن ها را ۶ چَهره (مرتبه) در سال برگزار می کنند که در مناسبت های گوناگون زمان کشاورزی و دامپروری آنان بوده است. بعد ها به مناسبت ۶ مرحله آفرینش در نوشته پهلوی« بندهشن»، که موبدان ساسانی نگاشته اند.

هریک از چهره های گهنبار را به گام های شش گانه آفرینش نیز نسبت داده اند که به شکل پی در پی آفرینشِ: آسمان، زمین، آب، گیاه، جانور و انسان می باشد. بسیاری از آیین ها و جشن های دیگر نیز در سنت های ایرانیان و زرتشتیان، ۵ روز ادامه دارد مانند باشندگی در نیایشگاه های پیر سبز، نارکی و...و برگزاری جشن مهرگان (مهرایزد)

پنج روز بهیزک یا پنچه

نام پنج روز پایان سال بهیزک یا پنجه خوانده میشود:

۱- اهنودگات : نام نخستین بخش از سرودهای اشوزرتشت .
۲- اشتودگات : نام دومین بخش از سرودهای اشوزرتشت .
۳- سپنتمدگات : نام سومین بخش از سرودهای اشوزرتشت .
۴- وهوخشترگات : نام چهارمین بخش از سرودهای اشوزرتشت .
۵- وهشتوئیشت گات : نام پنجمین بخش از سرودهای اشوزرتشت .

بهریزک یا پنجه کبیسه

در گاه‌شمار باستانی هر ماه سی روز و هر سال دورازده ماه است و در پایان اسفندماه ۵ روز پنجه می‌آید که روی هم رفته ۳۶۵ روز میشود .
در دین زرتشتی هر روز نام ویژه‌ای دارد ، چون سال خورشیدی ۳۶۵ شبانه روز و ۵ ساعت و ۴۸ دقیقه و ۴۹ ثانیه است ، از این رو پس از پایان یافتن ۱۲ ماه و ۵ روز پنجه .
۵ ساعت ۴۸ دقیقه و ۴۹ ثانیه زیادی می‌ماند که آن را به زبان پهلوی بهریزک می‌گویند .
بهریزک همان است که در گاهشماری‌ها به نام کبیسه یاد می‌کنند ‌.
در هر چهار سال با افزودن دقیقه ها و ثانیه های زیادی شش روز می‌ماند و روز ششم را در زبان پهلوی اورداد نام نهاده‌اند که به چم زیادی است .

گاهانبار همس پت میدیم گاه پنجه پیدایش انسان

از روز اهنود تا وهیشتواش (پنج روز آخر سال) ۲۵ تا ۲۹ اسفندماه خورشیدی

از آخرین گاهانبار تا به این جنش ۷۵ روز است. این گاهانبار به فروهر ها اختصاص دارد و هنگامی است که فروهر درگذشتگان برای سرکشی بازماندگان خود فرود میآیند. واژه همس پت میدیم برابر شدن شب و روز معنی میدهد و در باور زرتشتیان هنگام آفریده شدن انسان است. ۵ روز مانده به این گاهانبار یعنی از روز اشتاد تا اهنود را پنجه کوچک مینامند و خانه و کاشانه برای برگزاری باشکوه تر جشن نوروزی آماده و مرتب میشود و ۵ روز آخر سال پنجه بزرگ نامیده میشود.
آنچه ویژه این گهنبار میباشد، آن است که در چند روز مانده به پنجه کوچک خانه را از درون و بیرون پاکیزه مینمایند. ششه(سبزه) میکارند و در روز اول گاهانبار (اهنود) ششه را در جلوی پسکم (صفه) بزرگ که جای برگزاری گاهانبار است میگذارند.

 در شب آخر سال چراغی به لبه بام خود میگذارند سحر گاه بر روی بام میروند و آتش افروزی با نوای اوستا در هم می آمیزد. هنگام سرودن اوستا و آتش افروزی بر روی بام مقداری لرک و میوه تاره و عود و سندل و مورت و مقداری برگ آویشن در ظرف آبی ریخته شده است. چند عدد ششه هم فراهم شده است پس از پایان مراسم آتش افروزی و اوستا میوه ها که هنگام خواندن اوستا پاره شده و لرک بین افراد خانواده تقسیم میگردد و عود و سندل بر روی آتش میریزند و آب و آویشن بر ردی سردر خانه میریزند و مورت را در سر در بالای خانه میگذارند که باعث تداوم سرسبزی در آن خانه باشد و سپس از پشت بام پایین آمده و مراسم سال نو آغاز میشود.