داستان شهربانو
گاهی شنیده می شود که «شهربانو»، یک بانوی ایرانی و یکی از دختران یزدگرد ساسانی، آخرین پادشاه سلسله ساسانی به همسری امام حسین درآمده است. با پژوهشی که در تاریخ دوران آغازین اسلام، گزارش تاریخ نگاران واسلام شناسان به یادگار مانده است؛ چنین باوری در تاریخ گذشته ایران مستند نمی باشد وتنها باوری بوده است تا ایرانیان نگاه خویشاوندی نیز با امام سوم شیعیان داشته باشند.
در یکی از روایت ها آمده است که نام مادر علی‌ابن‌حسین
شهربانویه یا شاه‌ِ زنان بوده‌است، برخی دیگر می‌گویند که او خودش را به رود
فرات انداخته است. گروهی نیز می‌گویند او جزو بازماندگان جنگ کربلا بوده
است
آشکار است که یزدگرد دخترانی بزرگ وبالغ نداشته است تا درجنگ
اعراب اسارت آمده باشند. هنگامی‌که اعراب به ایران یورش آوردند، پس از
غزوه‌ها و نبردهای گوناگون قادسیه و نهاوند سرانجام با کشته شدن سرداران دلیر
ایرانی همچون رستم فرخزاد و پیروزی سعدابن وقاص، حکومت ساسانی نیز برچیده شد
و یزدگرد سوم متواری شد. پس از آن چندین‌بار اعراب ایرانیان رامورد آزار واذیت
قرارداند وهربار غنیمت‌های باارزش جنگی را باخود به صحرای عربستان می
بردند، ازجمله زنان، دختران و پسرانِ جوان را اسیر کرده و در بازار بَرده‌فروشی
کوفه، مکه و مدینه و شهرهای دیگر به عنوان کنیز وغلام می‌فروختند.
درگزارش‌هایی آمده‌است که آن زمان دختران و زنان خانواده بزرگان ایرانی را به
بازار بَرده فروشی نمی بردند بلکه آنان رابه بزرگان وسرداران سپاه اسلام
و خاندان دینی اعراب می‌بخشیدند. ولی اینکه شهربانو دختر یزدگرد، پادشاه ساسانی
نیز با یان گروه همراه بوده باشد درجایی نام برده نشده است. نیایشگاه‌هایی هم
اکنون در برخی از شهرهای ایران و دامنه کوه‌ها، رو به خاور وجود دارد که
پیشینه (قدمت) آنها به هزاران سال پیش می رسد وبیگمان پیش از اسلام نیایشگاه های مهر(روشنایی) وآناهیتا(آب پاک وبالنده) درفرهنگ وباور
نیاکان ما بوده‌است
پس از ساسانیان ودگرگونی اندیشه ها در ایران، برای اینکه همچنان
ارزش وسپنتایی (مقدسی) خود داشته باشند. بگونه امامزاده‌ها
درآمدند و یا بهعنوان نیایشگاه، به افراد مقدس فرهنگ تازه وارد نسبت داده
شدند تا از ویرانی و آسیب احتمالی در امان باشند. نیایشگاه پیر بی‌بی
شهربانو در جنوب تهران و دردامنه کوهی درشهر ری قرار دارد که همانند نیایشگاه‌های
ترادادی (سنتی) زرتشتیان در کوه‌های استان یزد که پیرِ پارس بانو، پیرِ سبز،
پیرِ نارکی و پیرِهای دیگر نام دارند و یا در اوراماناتِ کرمانشاه به‌نام پیرِ
شالیار باقی‌مانده‌است همگی یادآور واژه "پیر" بوده که این واژه آخرین
مرحله دررازوری (عرفان) آیینِ مهر ایرانی بوده و بی‌گمان مربوط به فرهنگ
وترادادهای آیین مهری است
«امیر معزی»- اسلام‌شناس که درمذهب شیعه پژوهش کرده، می نویسد: هیچ یک
از تاریخ‌نگاران باستان که به موضوع حمله اعراب به ایران و سرنوشت خانواده
ساسانیان پرداخته‌اند، به ارتباط میان یکی ازدختران یزدگرد سوم و حسین‌ابن‌علی
اشاره نکرده‌اند. ضمن اینکه ابن‌ِ سعد وابن‌ِ قتیبه تاریخ نگاران ایرانی قرن
سوم هجری، مادر علی‌ابن‌حسین را بَرده‌ای از اهالی ناحیه سِند معرفی کرده‌اند
ویلفرد مادلونگ اسلام‌شناس آلمانی، نیز هویت تاریخی شاهدخت
شهربانو را ردکرده و آن را افسانه می‌داند
ایتان کولبرگ خاورشناس معاصر و شیعه شناس نیز باور شیعیان در
مورد شخصیت تاریخی شهربانو را رد کرده و می‌نویسد: که نام مادر علی‌ابن‌حسین، «
بَرَه جَیدا» یا « ام‌ولدی» از ناحیه سند یا سَجستان بوده‌است
دهخدا»- می‌نویسند: پژوهش‌ها نشان داده‌است که این داستان واقعی نیست
و یزدگرد را دختری به‌نام شهربانو نبوده‌است داستان شهربانو در واقع از ربیع
الابرار زمخشری و قابوس نامه اخذ شده‌است
سید جعفر شهیدی پژوهشگر برجسته زبان و ادبیات پارسی، فقه و تاریخ
اسلام در کتاب زندگانی علی‌ابن‌الحسین با دلایل و ادله‌های تاریخی ماجرای شهربانو
را رد می‌کند
تبری مورخ، فیلسوف و نویسنده کتاب معتبر "تاریخ طبری" است
و به پدر تاریخ نامور است درباره زنی به‌نام شهربانو که زن امام‌حسین‌عرب بوده
باشد نامی نبرده‌است و می‌نویسید: یزدگرد در هنگام مرگ تنها ۲۸ سال
داشت. برخی دیگرنیز نوشته‌اند که یزدگردبه هنگام درگذشت،۳۶ سال داشته
شده‌است
کسانی هم که این داستان را بکلی رد کرده‌اند: زنده‌یاد "سعید
نفیسی" ، "ادوارد براون" ، "کریستین سن" ، "آیت‌اله
مطهری" ، "علی شریعتی" و... هستند.
به‌هرروی آنچه آشکار است اینکه یزدگرد دختری به‌نام «شهربانو» نداشته
است و این داستان را برخی به زبان آورده اند که آشنایی درستی به تاریخ پادشاهان
ساسانی وشکست ایرانیان درآغاز اسلام وفرار یزدگرد سوم نداشته اند
گزینش ونگرش: موبدکورش نیکنام