پنجم دیماه؛ سالروز درگذشت زرتشت
درباره زاده شدن و در گذشت اشوزرتشت
گفته شده است که در ششم فروردین ماه، در زمان پادشاهی لهراسب، زرتشت در خانه پدرش، در کنار دریاچه چی چَست (اورمیه امروز)، از مادری بنام «دُغدو»، و پدری از خاندان «سپیتمان» (یا بگفته ای سپنتمان)، زاده شد.
از همین روی است که او به نام زرتشت سپیتمان نامبردار است. زرتشت اندیشمندی بود که پس از میترا برخاست و کاستی های میتراییسم را مانند قربانی کردن گاو برطرف کرد و مهر و دوستی را جایگزین آن نمود. او آموزنده خرد و اندیشه بود و همواره از خود بنام "آموزگار" نام می برد. "گاثاها" سروده های زرتشت است. آیین او خرد را بسی ارجمند می داند و خرافه و دروغ و آزار رساندن به جان جهان را - به هر گونه که باشد- کاری بس نکوهیده و ناشایست می شمارد.
او مردمان را همواره به راستی فرا می خواند؛ چرا که راستی و پرهیز از
هر دروغ؛ بیگمان برترین راه در جهان است.
درگذشت زرتشت در پنجم دی ماه نوشته شده است.
به گفتۀ برخی از نوشته‌های اوستایی؛ زمانی که هفتاد و هفت سال از زندگیش می‌گذشت و در آتشکده شهر بلخ به آموزش مردمان می‌پرداخت .این هنگامی بود که گشتاسب کیانی، فرمانروایی آن سامان را به دوش داشت.
گشتاسب و پسرش اسفندیار از بلخ که پایتخت آن زمان بود بیرون بودند و فرمانروای تورانی ارجاسب، که دشمن دیرینه ایرانیان بود از این داستان سود برد و توربراتور فرمانده سپاه خود را با لشکری بسیار به ایران فرستاد.
لشکر تورانی، دروازه‌های شهر بلخ را با همه دلاوریهای ایرانیان در هم شکستند و هنگامی که اشو زرتشت پیامبر ایرانی با لهراسب و گروهی از پیروانش در آتشکده بلخ در نیایش بودند یورش بردند و او را کشتند.
زرتشتیان امروزین همچون ایرانیان باستان در روز پنجم دیماه؛ از آنجا که مویه و زاری در فرهنگ ایرانیان باستان ناپسند بوده است، در بزرگداشت درگذشتگان نیز مویه و گریه و زاری کردن نکوهش شده است و به جای آن پوشاک سپید بر تن کرده و به کارهای نیک چون دستگیری از بینوایان و داد و دهش و گرامی داشت نیکی های گذشتگان می پردازند.
درگذشت زرتشت در پنجم دی ماه نوشته شده است.
به گفتۀ برخی از نوشته‌های اوستایی؛ زمانی که هفتاد و هفت سال از زندگیش می‌گذشت و در آتشکده شهر بلخ به آموزش مردمان می‌پرداخت .این هنگامی بود که گشتاسب کیانی، فرمانروایی آن سامان را به دوش داشت.
گشتاسب و پسرش اسفندیار از بلخ که پایتخت آن زمان بود بیرون بودند و فرمانروای تورانی ارجاسب، که دشمن دیرینه ایرانیان بود از این داستان سود برد و توربراتور فرمانده سپاه خود را با لشکری بسیار به ایران فرستاد.
لشکر تورانی، دروازه‌های شهر بلخ را با همه دلاوریهای ایرانیان در هم شکستند و هنگامی که اشو زرتشت پیامبر ایرانی با لهراسب و گروهی از پیروانش در آتشکده بلخ در نیایش بودند یورش بردند و او را کشتند.
زرتشتیان امروزین همچون ایرانیان باستان در روز پنجم دیماه؛ از آنجا که مویه و زاری در فرهنگ ایرانیان باستان ناپسند بوده است، در بزرگداشت درگذشتگان نیز مویه و گریه و زاری کردن نکوهش شده است و به جای آن پوشاک سپید بر تن کرده و به کارهای نیک چون دستگیری از بینوایان و داد و دهش و گرامی داشت نیکی های گذشتگان می پردازند.
ایریس تنام. اوروانو. یَزَمیَیده. یا اشه اونام. فرَوَشَیو.
« بر روان و فروهر آزاد شده نیکوکاران درود باد »
«زره‌تـوشـتـرهـه سـپـتـی‌تـامـهـه اش‌انـو فـروشـیـم یـزمـیـده»
«بـر فـروهـر پـاک اشـوزرتـشــت اسـپـنـتمـان درود بــــاد»
پنجم دیماه درگذشت اشوزرتشت به یاد باد
اشک و آهی نیست ، آموزه‌هایش ماندگار است.
پنجم دیماه تنها روزی كه جشن نیست، ولی روز سوگواری هم نیست!
« بر روان و فروهر آزاد شده نیکوکاران درود باد »
«زره‌تـوشـتـرهـه سـپـتـی‌تـامـهـه اش‌انـو فـروشـیـم یـزمـیـده»
«بـر فـروهـر پـاک اشـوزرتـشــت اسـپـنـتمـان درود بــــاد»
پنجم دیماه درگذشت اشوزرتشت به یاد باد
اشک و آهی نیست ، آموزه‌هایش ماندگار است.
پنجم دیماه تنها روزی كه جشن نیست، ولی روز سوگواری هم نیست!