آیین آتش روی بام پنجه
آیین آتش روی بام «تش و بوم» در واپسین روز پنجه
در گاهشماری ایران باستان(گاهشماری اوستایی) هر سال ۱۲ ماه دارد و هر
ماه ۳۰ روز است که در پایان آخرین ماه(اسفند ماه) ۵ روز(پنجه) به آن افزوده می‌شود
که روی‌هم‌رفته می‌شود ۳۶۵ روز، این پنجه را پنجه بزرگ یا «گاهانبار همس پت میدیم‌گاه»
می‌نامند.
واژه همس پت میدیم‌گاه برابر شدن روز و شب را معنی می‌دهد و در باور
زرتشتیان هنگام آفریده شدن انسان است.
هر روز از پنجه بزرگ را نامی ویژه است که از ۵ بخش گاتهای سروده‌های
اشوزرتشت برگرفته شده‌اند.
۱- اهنودگاه ۲- اشتودگاه ۳- سپنتمدگاه ۴- وهوخشترگاه ۵- وهشتواشت‌گاه
که برابر است با ۲۵ تا ۲۹ اسفند ماه خورشیدی.
پنج روز باقی‌مانده به گاهانبار همس پت میدیم‌گاه را پنجه کوچک می‌نامند
که از ۲۰ تا ۲۴ اسفند ماه خورشیدی است.
در پنجه کوچک خانه و کاشانه برای برگزاری جشن نوروز آماده و مرتب می‌کنند.
به باور نيكان ما در پنج روز مانده به پايان سال فروَهر مردگان برای
سركشی بازماندگان خود به زمين فرود می‌آيند و از همین روی در پايان گاهان بارهمس
پت میدیم، در پايان شب سال بر روی بام رفته و فانوسی به لبه‌ی بام خود می‌گزارند
كه تا بامداد روشن است.
سپيده‌دم بر روی بام می‌روند و آتش افروزی آغاز می‌شود كه با نوای
اوستا درهم می‌آميزد.
اين آيين با دميدن نخستين رُخش خورشيد پايان می‌پذيرد و جشن نوروز
آغاز می‌شود.
«شب وه» که واپسین شب پنجی است، میوه‌ها و وردرین(=خوراکی‌های سفره
گهنبار) را روی بستری در بام می‌گسترند و هیزمی آماده کرده تا با زدن سپیده و هم
زمان با روشن شدن آتش درمهر روی بام‌ها آتش‌ها افروخته می‌شود.
این آیین با خواندن نیایش و آمرزش برای روان درگذشتگان همراه است.
در این مراسم، ظرفی پر از آب، مقداری میوه که «وادرین» نامیده می‌شود، چند شاخه سرو و شمشاد و آتشدان نیز بر پشت بام دیده می‌شود که ظرف آب را پس از پایان آتش افروزی بر روی زمین می‌ریزند که این نشانه بدرقه روان درگذشتگان است و عطر میوه‌هایی که در هنگام اوستا خواندن پاره شده است و بوی خوش که شامل کُندُر، چوب سندل و غیره می‌باشد روی آتش ریخته می‌شود در هوا پخش می‌شود و روان درگذشتگان را شاد می‌کند.