دژ سریزد مهریز؛ نخستین بانک ایران و جهان
سریزد یکی
از روستاهای شهرستان مهریز با دیرینگیِ چندهزار ساله است. سالیان درازی مردم برای
رفتن به شهر یزد باید از این گستره می‌گذشتند از همین رو به این روستا «سریزد» می‌گویند
عجیب ترین
و نادیده ترین منطقه باستانی ایران با قدمتی 10 هزار ساله که برخی بنای حال حاضر
آن را به زرتشتیان نسبت داده اند!
قلعه سریزد
یکی از کهن‌ترین و بزرگ‌ترین صندوق امانت بانکی ایران و جهان در این روستا جای
دارد. به گفته‌ی کارشناسان ایرانی‌ها این
سازه‌ی شگفت را به عنوان بانک برای نخستین‌بار در جهان ساختند
پیشینه‌ی
این دژ باستانی به روزگار ساسانیان می‌رسد. این دژ برای ذخیره غلات و مواد خوراکی
ساخته شده و آن زمان ارزش ویژه‌ای داشته است. افزون‌بر غلات، پول، زر و زیورآلات
روستاییان نیز هنگام یورش دشمنان و غارت در این دژ نگهداری می‌شده است.
شاید جای
شگفتی باشد که مردم آن روزگار چه چیزهای گرانقیمتی داشتند که به فراهم کردن صندوق
امانات اندیشیده‌اند و چرا باید در آن روزگار صندوق امانات می‌داشتند آن هم به این
بزرگی؟
این بنا
دیرینگی‌ای 1700 ساله دارد. یعنی این ارگ در روزگار ساسانیان ساخته شده است و جاده‌ی
ابریشم از بخش جنوبی این روستا می‌گذشته است. به همین دلیل، رفت و آمد بازرگانان
در این گستره بسیار بوده است، هر جا هم که محل رفت و آمد بازرگانان باشد، غارتگران
و دزدان نیز در آنجا در کمین هستند، درست مانند دزدان دریایی که در دریاها به کشتی‌های
تجاری حمله می‌کنند
مردم سریزد
همیشه شاهد غارت و دزدی بوده‌اند، به همین دلیل به این اندیشیدند که بهتر است
داشته‌های ارزشمندشان را در یک جا دور از خانه و کاشانه‌شان نگهداری کنند. البته
ما به درستی نمی‌دانیم چه کسی دستور ساخت این ارگ را داده اما گمان می‌رود که مردم
با هم به این توافق رسیده‌اند که سازه‌ای بسازند و در آنجا از داشته‌های‌شان
نگهداری کنند
این قلعه
در قدیم کاربرد نظامی نداشته و از آن به عنوان ذخیره سازی غلات و مواد غذایی
استفاده می شده است.در داخل قلعه اتاق های فراوانی وجود داشت که هرکدام دارای درب
و کلید مجزا بود و روستاییان نیز در مواقع هجوم و غارت علاوه بر غلات، پول ،طلا و
زیور آلات خود را نیز در این قلعه نگهداری می کردند
گرداگرد
این سازه را خندقی به پهنای نزدیک به شش متر و ژرفای میان سه تا چهار متر که نخستین
لایه‌ی دفاعی دژ به شمار می‌آمده، محصور کرده است. این دژ دو دیوار تودرتو با برج
و باروهایی بلند و تسخیر ناپذیر دارد که با خندقی کرانمند شده است. همچنین دژ دارای
یک در اصلی و یک درِ پشتیبان دژ است. در اصلی دژ به گونه‌ی متحرک به وسیله‌ی طناب
و قرقره‌هایی از پایین به بالا باز و بسته می‌شده است. چنانچه در اصلی از سوی دشمن
شکسته می‌شد و دشمن به درون دژ راه پیدا می‌کرد در دوم به عنوان در پشتیبان دژ
بسته می‌شد
دژ سریزد
دارای سه طبقه است که از خشت و گل ساخته شده و مصالح به کار برده شده در آن آجر و
گچ بوده است. تزییناتی مانند کادربندی و شومینه‌سازی نیز در این سازه‌ی کهن دیده می‌شود.
در دو سوی راهروها، اتاق‌های پرشمار حجره مانندی وجود دارد که هر کدام دارای در و
کلیدی جداگانه برای انباشت اشیا گران‌بهای روستاییان بوده است.
این
روستا که «نخستین صندوق امانات جهان» در آنجا ساخته شده است. یکی از شگفتی‌های
هفتگانه‌ی ایران است که در پنج کیلومتری
شهرستان مهریز و 40 کیلومتری شهر یزد جای دارد
این اثر
در تاریخ ۲۷ خرداد ۱۳۵۴ با شماره ثبت ۱۰۸۴ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت
رسیده است