آتشکده هارپاک، یا آتشکده ابیانه، آتشکده‌ای است که کهن‌ترین اثر تاریخی
در ابیانه به شمار می‌رود. آتشکده ابیانه را نمونه‌ای از معابد زردشتی دانسته‌اند
که در جوامع کوهستانی ساخته می‌شد.
اين آتشكده ، که به شکل چهارتاقی ساخته شده‌است ، در محله ميان ده در
وسط روستا و در دامنه کوهی با شیب تند و در مسیر اصلی (راشتا) جای گرفته‌است. محله‌ای
که آتشکده در آن جای دارد «برآزه» به معنای «برآذرگاه» خوانده می‌شود.
آتشکده هارپاک در سابات یکی از گذرگاه‌های سرپوشیده قرار دارد و در
زمان هخامنشیان ساخته شده و درزمان ساسانیان به اوج معماری خود می رسد. این بنا
دارای سه طبقه و چهار طاقی است و از مصالح به کار رفته در آن سنگ لاشه و گچ است .
این بنا از هر سو دیده می‌شود. در مسیر کوچه اصلی ابیانه که از دروازه بالا تا
دروازه پایین کشیده شده‌است. این بنا ، مانند دیگر بناهای ابیانه، روی شیبی پست و
بلند واقع شده‌است. هنوز یک تالار کوچک از آخرین طبقه این بنا باقی مانده‌است.
این آتشکده دارای طبقه مخصوص آداب مذهبی ، یک سرسرا که از سه جزء
گنبدوار تشکیل شده ، و چند قسمت دیگر تشکیل شده‌است. در میانه آتشکده آتشی روشن
بوده که مسیر کاروان را روشن می‌کرده و مورد احترام بوده‌است. آتش آتشکده را با
زغال سنگ روشن می‌کردند. در حال حاضر ، زغال سنگ به وفور در حوالی روستای ابیانه یافت
می‌شود.
در گویش ابیانه ، هِر به معنی زیر و پَک به معنی پله است. اما به باور
برخی، این نام به هارپاک ، از چهره‌های بزرگ و برتر در تاریخ هخامنشی و ماد، مربوط
می‌شود. میرزا محمد خانقاهی ، از اهالی ابیانه ، عنوان می‌کند که هارپاک ، كه
آتشكده به نام او است، وزیر آژدهاک آخرين پادشاه سلسله مادها بوده‌است.
این آتشکده با‌شمارهٔ ثبت۱۴۹۸۱ در تاریخ ۱۶ اسفند۱۳۸۴ به ثبت ملی رسیده است.
سرچشمه: ویکی‌پدیا