بوذرجمهر پرخیده
روز بیست ویکم آذرماه برابر بود با یکمین سال درگذشت فرزانه دانشمند، شادروان استاد رشید شهمردان،
«ایران»، در دوره طفولیّت به اثّفاق کیخسرو و برادر مهتر به هند و به بمبی مهاجرت نمود و در خاندان «دادی‌شیت» به سمت خدمتکاری با حقوق گزاف - ماهی بیست روپیه - به کار مشغول شد و درضمن به اجازه ارباب، به‌طور مستقل باغبانی نیز می‌نمود. زرتشتیان ايران که در آن عهد به بمبی مسافرت، و در منازل پارسیان به کارمی پرداختند، ماهی یک یا دو روپیه بیشتر حقوق نداشتند.«ایران» دربمبئی با دوشیزه مروارید خرمشاهی که به هند رفته بود، ازدواج کرد. وبه اصرار خویشاوندان زوجه خویش برای تعمیل مراسم دینی درگذشتگان به ایران و خرمشاه برگشت ودر بین راه در بندرعباس درگذشت.
دساتیر کتاب آسمانی نیست: مطبوعهُ سال ۱۹۲۸ میلادی نشریه
انجمن زرتشتبان ایرانی – بمبی .
تعلیمات زرتشت: مطبوعهٌ سال ۱٩۳۱ میلادی نشرية انجمن زرتشتیان ایرانی - بمبی .
خرده اوستا به خط دین دبیره: نشریه انجمن زرتشتیان ایرانی
- بمبی
راماین: ترجمه از انگلیسی به فارسی ؛ اداراه انتشارات
حکومت هند.
داوید کو پرفیلد: ترجمه از انگلیسی به فارسی ؛ نشرية
ادارة انتشارات حکومت هند.
کلیسای نوتردام: ترجمه از انگلیسی به فارسی . نشریه اداره
انتشارات حکومت هند.
مجلة جهان امروز: مجلة عکسی با جنبة تبلیغاتی ؛ نشریه اداره
انتشارات حکومت هند.
پیمبری زرتشت: نشریه انجمن زرتشتیان ایرانی – بمبی.
دین نامه شمارة ۱: آتش وآتش پرستی . نشریه سازمان جوانان زرتشتی بمبی .
دین نامه شمار ۲: خورشید نگرشنی ..نشریة سازمان جوانان زرتشتی
بمبی .
دین نامه شمارة ۴: اصول سه گانة مزدیسنا. نشریه سازمان جوانان
زرتشتی بمبی .
فرزانگان زرتشتی :
در طی ۱۴ سال اخیردر گردآوردن و تدوین این کتاب که شالوده تاریخ زرتشتی است، رنج فراوان برده و به‌اين امید دلخوش است که نویسند گان هم گروه در کمال و اصلاح نقایص آن وتدوین کامل زرتشتی جداً اقدام خواهند نمود.
هنگامی که در سال ۱۹۲۵ میلادی، فرزانه دینشاه ایرانی
سلیسیتر، استاد پورداود را برای کار گزارش فرهنگ مزدیسنا به بمبی دعوت نمود، نگارنده نیز برای‌رونویسی نوشته هایش
به کمک او مأمور گشت. آنگاه از فضل و کمال استاد استفاصه‌های گرانبها حاصل نمود.
افزون بر اینها، شهمردان کتاب های زیر را – بعد از نوشتن
فرزانگان زرتشتی - به رشتة تحریر درآورده
است:
۲- فهرست کتابهاهی موجود در کتابخانة اردشیر یگانگی .
۳ - پرستشگاههای زرتشتیان.
۴- دانستنی های آیین زرتشتی (ترجمه)
۵- زرتشت و همرزمان اودرودا (ترجمه).
۶- سال دینی زرتشتیان (ترجمه)
۷- دین پایه زرتشتی ( با همکاری دکتر حسین وحیدی)
۸- تجدید چاپ و
اضافات بر کتاب خرده اوستا با آوانویسی (با همکاری آفای د کتر حسین وحیدی).
۹ –کتاب تاریخ زرتشتیان ازپایان دوره ساسانیان
تا به امروز.
علاوه‌بر تألیفات نامبرده فوق، استاد در نشریات فرهنگی و
ادبی کشور نیز نوشتارهای ارزند‌یی دارند که فهرست آنها تا سال ۱۳۵۳ به‌شرح زیر است:
اتهرو اهورهه مزدا اپوتهره: هوخت
اصول سه گانه مزدیسنا: هوخت؛
المجوسی صاحب کامل الصناعة: هوخت
اوضاع فرهنگی پارسیان در پنج قرن گذشته: هوخت؛
بازگشت روان: هوخت؛
با زگشت روان: مهر
تاریخ زرتشتیان: هوخت
توضیحی برگوشه ای ازتاریخ کرمان: هوخت؟
جندی‌شاپور: هوخت؛
چتراپاتی شیواجی : مهر
دینکرد: هوخت؛
سکون ان از رو زگاران باستان درشمال هند: مهر:
سدره: هوخت؛
سکونت زرتشتیان از روزگار باستان در شمال هند: هوخت؛
فرزانه مرزبان ظهراب, چگونه قریه‌های مبارکه و زین آباد
در یزد ایجاد شد: هوخت؛
فصلی ازتاریخ زرتشتیان پس از برافتادن دولت پارسیان : هوخت؟؛
کارنامة حکیم الملک گیلانی در هند: مهر»
مانگجی و انجمن زرتشتیان کرمان در۹۴ سال پیش: هوخت
نظرية بازگشت روان در مزدیسنا: هوخت.
وجود چهارده نسک اوستا بین زرتشتیان کرمان در سیصد و
پنجاه سال پیش: هوخت؛
استاد شهمردان بنا به شهرتی که بین دانشمندان ایران شناس
جهان داشت، به کنگره‌های جهانی دعوت می‌شد. وبا ایراد سخنرانی و ارائة نوشتارهای
پژوهشگرانة خود، ارزش علمی خودرا نشان می داد، که می توان به عنوان مثال، از کنگره‌های
ابن‌سیناه بیرونی، فرهنگ ایران، تاریخ ایران» پایند گی ایران و مهرشناسی نامبرد.
هم‌چنین نامبرده به عضویت رسمی در انجمن جهانی ایرانشناسی
پذیرفته شده بود.
«.... وضع من در اینجا چنان است که در خانه
محبوسم، وسایل بیرون رفتن ندارم. در اینجا همه کس، باید ماشین داشته باشد. وسایل
ارتباطی عمومی ندارد. افزون براین به واسطة حملاٌ قلبی از پیاده رفتن به کلی
بازماند‌ام. پسرم هم مدتی است در اینجا نیست، به مسافرت رفته، و گرفتار است.
همین که کارم درست شد، از اینجا حرکت می کنم. اگرمن برای
چند روز به ايران بيایم که یاداشت‌های خودم
همراه با کتابهای لازمه ام را بردارم و بروم؛ که زحمتی فراهم نمی شود ؟
مانگجی صاحب هنگام اقامت در ایران، نامه‌های زیادی به
انجمن پارسیان نوشته که همه آنها در دوازده جلد دفتر بزرگی به خط شکسته گجراتی
ضبط نموده‌اند و آن در دفتر انجمن بمبئی بود و چون در آن هنگام به‌واسطة حملة قلبی
سخت مریض بودم، و سپس برای شرکت در کنگرة
ایرانشناسی سال ۱۳۵۰به ایران دعوت شدم، مطالعة آن به‌دنبال افتاد. اینک خیال دارم اگرتوفیقی بدست آید و کمک مالی برسد به
وسیلة یک نفر از هندوان پیرخارج از بمبی که خط شکسته گجراتی را می تواند بخواند، آنرا
بررسی و چنان چه مطالبی داشته باشد، ترجمة آن را برای شما بفرستم که در انتشارآن
اقدام نمایید.
فرزانة گرامی، استاد بز رگوار، پر طریقت زرتشت. به
آرزوهایش که جمع آوری و ترجمة دوازده جلد از اسناد تاریخی دست‌نویس زرتشتبان که به
زبان گجراتی بود، نرسید و متأسفانه دربامداد روز ۲۱ آذرماه سال ۱۳۶۳ به سن ۷۸
سالگی جهان فانی را بدرود گفت وبه معبودش پیوست. روانش شاد ونیکی نامش جاودانه
باد.
نمی دانم، در
ایران، در بمبی وبالاخره در آمریکا دست‌نوشته های استاد را چه کسی جمع‌آوری خواهد کرد؟
چگونه چاپ خواهند شد؟ و آیا چه برسر آنها خواهد آمد؟ اینها دلم را می فشارد و
نگرانم می دارد. چه، نوشته‌های استاد را بسی شایستگی هاست و درخور چاپ مناسب.
نگرانی ام بی جهت نیست، زیرا می بینم؛ -
بانهایت تأسف - کسانی روی نوشته‌های استاد گرامی دست
گذاشته اند که یا از کتاب وچاپ هیچ نمی دانند، ویا خودرا فیلسوف دهر می پندارند!
پیشنهاد می کنم برای چاپ کتابهای شهمردان و نیز ویرایش، تنظیم
و طبع شایست نوشته‌های استاد، موسسه‌ای به نام موسسه نشر آثار استاد شهمردان» - با
یاری انجمن‌ها وسازمان‌ها - تأسیس گردد، تا دست کم بتوان ارجی هر چند ناچیز، برای
آثار گرانبهای استاد قایل بود. به امید آن‌روز,
آموزش های ز رتشت, رشید شهمردان, به کوش دکتر جهانگیر اشیدری، تهران، چاپخانه، راستی :